Pedagogische veiligheid: de bodem waar groei kan wortelen

Wat is pedagogische veiligheid precies?

Pedagogische veiligheid betekent meer dan dat het ‘gezellig’ is in de klas.
Het gaat over het vertrouwen dat je er mag zijn zoals je bent.
Dat je fouten mag maken zonder afgerekend te worden.
Dat je vragen mag stellen zonder dom gevonden te worden.
Dat je je kwetsbaar op durft te stellen in een omgeving die je niet schaadt.

Volgens psychologische veiligheidsexpert Amy Edmondson is veiligheid
“het geloof dat de werkomgeving veilig is voor interpersoonlijk risico”.

In het onderwijs betekent dat: je mening geven, toegeven dat je iets niet weet, hulp vragen en reflecteren op gedrag, zonder bang te zijn voor negatieve consequenties.

Veiligheid als fundament van groei

In een ontwikkelingsgerichte leeromgeving draait alles om leren vanuit de student.
Niet om presteren op één moment, maar om beweging over tijd.
En dat vraagt lef. Lef om iets nieuws te proberen, een ander pad te kiezen of te erkennen dat iets nog niet lukt.

Dat kan alleen als de student zich gedragen weet: door de docent, door medestudenten en door de omgeving.
Veiligheid is dus geen bijzaak van sfeer of klasregels,
maar de psychologische bedding waarin ontwikkeling kan plaatsvinden.

“Een student die zich niet veilig voelt, reflecteert niet. Die overleeft. Past zich aan. Of haakt af.”

Wat vraagt dit van docenten?

Pedagogische veiligheid ontstaat niet vanzelf. Het vraagt bewust handelen:

• Zien vóór sturen: Elke interventie begint met kijken: wat speelt hier, wat bedoelt deze student? Pas daarna volgt handelen.

• Structuur én menselijkheid: Duidelijke kaders geven houvast. Hoe je die neerzet, met ruimte voor verhaal en relatie, maakt het verschil.

• Feedback met respect: Feedback die veiligheid waarborgt, erkent ook inspanning, context en intentie.

• Voorleven: Laat als docent ook zien dat jij leert: “Dit weet ik niet” of “Dat pakte ik niet handig aan.” Dat is pedagogisch leiderschap.

En in het team?

Pedagogische veiligheid is geen individuele opgave. Het gaat ook over hoe je in je team over studenten praat, hoe je omgaat met verschillen in kijk en hoe je elkaar versterkt in het dragen van moeilijke situaties.
Want ook als professionals leren we het meest in een veilig klimaat.

Soms schuurt het. Soms roept een student weerstand op. De reflex is dan snel: “Die moet er maar uit.”
Maar juist dan is het gesprek over waarom iets gebeurt belangrijker dan alleen het gesprek over wat er gebeurt.

 Onderbouwd en bewezen

De relatie tussen pedagogische veiligheid en leerresultaten is stevig onderbouwd:

• Van der Veen & Peter Sleegers (2019): studenten in veilige leeromgevingen leren actiever, stellen meer vragen en reflecteren beter.

• Edward Deci & Richard Ryan benadrukken in hun Zelfdeterminatietheorie dat autonomie, relatie en competentie basisbehoeften zijn.
  Zonder relatie en zonder veiligheid geen motivatie en dus geen groei.

📌 Dit artikel is geschreven vanuit mijzelf en weerspiegelt mijn professionele visie. Het is niet namens een werkgever gepubliceerd.

Een veilige leeromgeving ontstaat als je de mens ziet achter het gedrag. Als je ruimte geeft aan verhaal, twijfel en ontwikkeling. Want leren is kwetsbaar. En groei vraagt om veiligheid.