Wat als kwalificeren niet het eindpunt is, maar deel van het leerproces?

Kwalificeren klinkt vaak als iets formeels. Als iets wat je doet aan het einde van het traject. De summatieve toets, het examen, de eindpresentatie. De student ‘laat zien wat hij kan’, en wij zeggen: voldoende of niet.

Maar die benadering past steeds minder bij hoe we naar leren kijken. Zeker binnen het mbo, waar groei vaak grillig verloopt, waar studenten zich op verschillende tempo’s ontwikkelen, en waar gedrag en leerhouding minstens zo belangrijk zijn als kennis.

Daarom wint het idee van lerend kwalificeren aan kracht. En dat sluit naadloos aan bij ontwikkelingsgericht opleiden.

Wat is lerend kwalificeren?

Lerend kwalificeren betekent dat studenten tijdens het leerproces al toewerken naar kwalificatie, en dat ze al reflecterend, werkend en toetsend leren. De grens tussen leren en beoordelen vervaagt.

Het draait om:

• formatieve feedback gebruiken om richting te geven;

• samen criteria ontwikkelen of expliciteren;

• eigenaarschap bij de student leggen;

• beoordelingsmomenten benutten als leermomenten.

Met andere woorden: kwalificeren wordt niet het eindstation, maar een integraal onderdeel van het leerproces.

De link met ontwikkelingsgericht opleiden

In ontwikkelingsgericht opleiden kijken we niet alleen naar wat de student kan, maar naar wie hij aan het worden is. Dat vraagt om ruimte voor groei, fouten maken, proberen, reflecteren, bijsturen.

Lerend kwalificeren past daar perfect bij, omdat het:

• ontwikkeling zichtbaar maakt;

• motivatie verhoogt (het doet ertoe!);

• studenten betrekt bij de criteria;

• én ruimte geeft voor eigen leerdoelen en tempo.

Het sluit ook aan bij de drie basisprincipes uit de zelfdeterminatietheorie:

1. Autonomie – studenten mogen meedenken en keuzes maken;

2. Competentie – studenten weten waarop ze beoordeeld worden en krijgen steun om daar te komen;

3. Verbondenheid – studenten ervaren dat begeleiders meedenken, niet alleen toetsen.

Voorbeeld

Een student verzorgende IG voert een gesprek met een cliënt.
De begeleider kijkt niet alleen naar ‘heeft hij het goed gedaan?’, maar stelt vragen als:

• Hoe heb je je voorbereid?

• Wat vond je moeilijk?

• Wat zou je volgende keer anders doen?

Na afloop reflecteert de student op het gesprek in het portfolio, gekoppeld aan succescriteria zoals:

“Ik toon empathie, luister actief en check of de ander mij begrijpt.”

De beoordeling volgt later, maar het leerproces loopt dóór. En de student wordt medeverantwoordelijk voor het zichtbaar maken van die groei.

Wat vraagt dit van ons als team?

Lerend kwalificeren betekent dat we:

• ruimte geven voor leren binnen toetsen;

• feedback koppelen aan ontwikkeling;

• studenten actiever betrekken bij leerdoelen en criteria;

• afstemming zoeken in het team over wat we onder 'voldoende ontwikkeling' verstaan.

Het vraagt om vertrouwen, om durven loslaten van het oude afrekenmodel, en om tijdig het gesprek te voeren over groei, niet pas aan het eind.