“Je moet wel goed reflecteren.”
“Zet je reflectie in je portfolio.”
“Wat heb je geleerd van deze situatie?”
In het onderwijs gebruiken we het woord reflectie vaak en graag. Zeker in het mbo, waar studenten geacht worden te groeien in persoonlijk leiderschap en professionele houding.
Maar hoewel we het woord goed kennen, blijft de praktijk vaak stroef. Studenten leveren oppervlakkige teksten in (“Het ging best goed”), herhalen wat ze al deden (“Volgende keer hetzelfde doen”) of blijven steken in het benoemen van fouten zonder leerpunt.
Kortom: reflectie wordt dan een plicht , geen leerproces.
En dat is zonde, want reflecteren is een van de krachtigste motoren van ontwikkeling.
Maar… alleen als je het leert.
Reflecteren = meer dan terugkijken
Echte reflectie gaat niet alleen over wat er is gebeurd, maar over:
-
waarom het zo ging,
-
wat jouw rol daarin was,
-
wat je ervan kunt leren,
-
en wat je de volgende keer anders (of juist hetzelfde) gaat doen.
Dat vraagt dus iets van zelfinzicht, eerlijkheid én taal.
En het betekent dat je als student moet leren denken over je eigen denken en handelen, iets wat je niet vanzelf kunt als je daar nog geen ervaring mee hebt.
Dus: reflecteren kun je leren
Hoe dan? Niet door het simpelweg te ‘vragen’. Wel door het stapsgewijs aan te leren, in de juiste context, met goede ondersteuning.
Hier zijn 5 belangrijke stappen:
1. Maak reflectie betekenisvol
Laat studenten niet reflecteren ‘omdat het moet’, maar vanuit een concrete ervaring: een les, stage, samenwerking of presentatie.
Vraag: “Wat gebeurde er precies, en hoe keek jij daar toen naar?”
2. Gebruik een structuur of stappenmodel
Vrij reflecteren is moeilijk. Een vaste kapstok helpt. Denk aan de STARR- of Korthagen-methodiek:
-
Situatie – wat gebeurde er?
-
Taak – wat was jouw rol?
-
Actie – wat deed je?
-
Resultaat – wat was het effect?
-
Reflectie – wat neem je hiervan mee?
3. Stimuleer zelfinzicht , niet zelfkritiek
Studenten hoeven niet altijd ‘kritisch’ te zijn, ze moeten vooral leren begrijpen wat hun gedrag betekent.
“Waarom koos je hiervoor?”
“Wat zegt dat over hoe jij leert?”
“Wat werkte goed voor jou en waarom?”
Zorg dat reflectie veilig en leergericht blijft. Niet als beoordeling, maar als groeimoment.
4. Laat reflectie terugkomen in gesprekken
Laat reflectie geen losstaande schrijfopdracht zijn.
Gebruik het portfolio, leerdoelen of groeikaarten als basis voor gesprekken.
“Hoe kijk je nu terug op dat leerdoel van vorige periode?”
“Waarin ben je gegroeid? Wat was lastig?”
5. Laat reflectie terugkomen in gesprekken
Laat reflectie geen losstaande schrijfopdracht zijn.
Gebruik het portfolio, leerdoelen of groeikaarten als basis voor gesprekken.
“Hoe kijk je nu terug op dat leerdoel van vorige periode?”
“Waarin ben je gegroeid? Wat was lastig?”
Wat levert het op?
Als studenten écht leren reflecteren:
-
snappen ze beter wie ze zijn als lerende professional;
-
leren ze van hun fouten én successen;
-
voelen ze meer grip op hun eigen ontwikkeling;
-
en kunnen ze beter motiveren waarom ze bepaalde keuzes maken, op school én in de praktijk.
Kortom: reflectie is niet alleen terugkijken. Het is vooruit leren kijken.
Reactie plaatsen
Reacties