Ontwikkelingsgerichte rubrics: richting geven zonder afrekenen

Rubrics zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs. Ze helpen om te verduidelijken wat er wordt verwacht, en maken beoordeling objectiever en transparanter.

Maar: rubrics worden in de praktijk vaak gebruikt als afvinklijsten of scorekaarten. Ze zeggen: "je zit op niveau 2, dus je voldoet wél/niet".

In ontwikkelingsgericht opleiden, waarin het draait om groeien in gedrag, houding en vakmanschap is dat onvoldoende. Daar hebben we rubrics nodig die niet alleen meten, maar stimuleren, richting geven en uitnodigen tot leren.
Dat noemen we: ontwikkelingsgerichte rubrics.

Wat is een ontwikkelingsgerichte rubric?

Een ontwikkelingsgerichte rubric is een hulpmiddel om ontwikkeling zichtbaar en bespreekbaar te maken. Het beschrijft niet alleen het eindniveau, maar ook de weg ernaartoe.

Kenmerken:

• Gericht op groei in gedrag, houding, vaardigheden;

• Gebaseerd op ontwikkelingsfasen (bijv. startend – in ontwikkeling – bekwaam – leidend);

• Stimuleert zelfreflectie en gesprek;

• Wordt gebruikt als richtinggevend, niet als afrekenmodel.

Het is dus geen beoordelingsmatrix om te scoren, maar een groeikompas.

Hoe gebruik je ontwikkelingsgerichte rubrics?

1. In de voorbereiding

Laat studenten vooraf inschatten waar ze staan. Zo oefenen ze zelfreflectie en eigenaarschap:

“Ik zie mezelf in ontwikkeling, want ik wacht nog vaak af in groepswerk.”

2. Tijdens het leerproces

Gebruik de rubric als gespreksstarter in SLB, stagebegeleiding of feedbackmomenten. Niet om te ‘scoren’, maar om het gesprek over groei te voeren: “Wat ging er goed? Wat zou je anders willen proberen?”

3. In het portfolio

Koppel leerdoelen aan rubric niveaus. Zo maak je groei zichtbaar:

• Leerdoel: “Ik wil van 'in ontwikkeling' naar 'bekwaam' in samenwerken.”

• Reflectie: “Ik heb de laatste drie groepsopdrachten actief taken verdeeld.”

4. In het kwalificatieproces

Gebruik de rubric als onderlegger bij beslissingen: is er voldoende ontwikkeling geweest – niet alleen in resultaat, maar in professionele houding?

Wat vraagt dit van een docententeam?

• Afstemming: welk gedrag hoort bij welk niveau? Wat bedoelen we met ‘proactief’?

• Vertrouwen: ontwikkeling is niet altijd lineair. Geef ruimte voor vallen en opstaan.

• Taalgebruik: houd de rubric positief, richtinggevend en begrijpelijk voor studenten.

En vooral: gebruik de rubric niet als extra controle, maar als gespreksstarter en groeikaart.

Bij materialen vind je voorbeeld rubrics, in dit geval van de 10 aspecten van persoonlijk leiderschap.